Rozwój układu ruchu dziecka to proces, który wymaga uważnej obserwacji i wsparcia. Każdy etap dzieciństwa wiąże się z naturalnymi zmianami w budowie ciała – od fizjologicznego płaskostopia u maluchów po okresową koślawość kolan u przedszkolaków. Jednak niektóre z tych zjawisk mogą wymknąć się poza granice normy i przekształcić się w trwałe wady postawy. Ich wczesne wykrycie to klucz do skutecznej profilaktyki i leczenia. Dlatego warto wiedzieć, kiedy dany objaw mieści się w granicach fizjologii, a kiedy powinien skłonić rodziców do wizyty u specjalisty, jakim jest ortopeda dziecięcy w Gdańsku.
Fizjologiczne płaskostopie – naturalny etap rozwoju czy sygnał ostrzegawczy?
U niemowląt i małych dzieci łuk podłużny stopy nie jest jeszcze w pełni ukształtowany. Podeszwa wydaje się płaska, ponieważ znajduje się w niej warstwa tłuszczowa, która w przyszłości ustąpi miejsca prawidłowemu sklepieniu. Taki stan, zwany fizjologicznym płaskostopiem, jest całkowicie naturalny.
Kiedy płaskostopie nie powinno niepokoić?
Zjawisko to może utrzymywać się do 5.–6. roku życia i nie wymaga leczenia, jeśli dziecko:
- nie odczuwa bólu podczas chodzenia czy biegania,
- nie ma problemów z równowagą,
- nie widać asymetrii między stopami,
- zużywa obuwie równomiernie.
W tym czasie warto wspierać rozwój stóp poprzez zabawę i aktywność fizyczną. Chodzenie boso po trawie, piasku czy matach sensorycznych, wspinanie się i jazda na rowerze – wszystkie te czynności pomagają w naturalnym formowaniu łuków stopy.
Kiedy płaskostopie może być patologiczne?
Niepokój powinny wzbudzić objawy takie jak:
- utrzymujące się spłaszczenie stopy po ukończeniu 6. roku życia,
- skargi dziecka na ból stóp, łydek lub kolan,
- zapadanie się stóp do środka,
- szybkie męczenie się podczas marszu,
- nierównomierne ścieranie podeszew butów.
W takich przypadkach ortopeda dziecięcy w Gdańsku przeprowadza dokładne badanie, np. analizę podoskopową lub komputerową ocenę chodu, aby ocenić biomechanikę stóp. Leczenie może obejmować ćwiczenia korekcyjne, wkładki ortopedyczne lub terapię manualną.
Koślawe kolana – etap rozwoju czy wada wymagająca interwencji?
Koślawość kolan to kolejny etap rozwoju kończyn dolnych. W pierwszych latach życia dziecko ma nogi lekko szpotawe (wygięte na zewnątrz), a około 3.–4. roku życia kolana zaczynają zbliżać się do siebie. To fizjologiczna koślawość, która zwykle ustępuje do 7.–8. roku życia.
Kiedy to jeszcze norma?
Fizjologiczna koślawość nie powoduje bólu ani problemów z chodem. Dziecko porusza się swobodnie, a ustawienie stóp i kolan jest symetryczne. Nie ma też różnicy w długości kończyn ani asymetrii miednicy.
Kiedy należy zgłosić się do ortopedy?
Czasem koślawość jest zbyt nasilona lub utrzymuje się zbyt długo. Konsultacja ortopedyczna jest konieczna, jeśli:
- kolana pozostają zbliżone do siebie po ukończeniu 8. roku życia,
- dziecko narzeka na bóle kolan lub bioder,
- występuje asymetria kończyn,
- dziecko ma problem z utrzymaniem równowagi lub szybko się męczy.
Specjalista może zalecić indywidualne ćwiczenia, fizjoterapię, wkładki ortopedyczne, a w cięższych przypadkach – leczenie operacyjne. Ważna jest również ocena ogólnej postawy, ponieważ koślawość kolan często współistnieje z płaskostopiem lub wadami kręgosłupa.
Wady postawy u dzieci – garbienie się czy problem ortopedyczny?
Coraz częściej do gabinetów ortopedycznych trafiają dzieci w wieku szkolnym z wadami postawy. Przyczyną jest siedzący tryb życia, długie godziny spędzane przy komputerze oraz zbyt ciężkie plecaki.
Jak odróżnić „garbienie się” od wady postawy?
Doraźne pochylenie się nad biurkiem nie jest jeszcze wadą. Jednak jeśli dziecko:
- stale ma zaokrąglone plecy,
- unosi jedno ramię wyżej,
- przechyla głowę w jedną stronę,
- ma widoczną asymetrię łopatek lub bioder –
może to świadczyć o rozwijającej się skoliozie lub kifozie.
Ortopeda dziecięcy w Gdańsku oceni postawę w pozycji stojącej i podczas ruchu, a jeśli to konieczne, zleci badanie RTG lub skan 3D postawy. Na tej podstawie dobierze terapię – ćwiczenia korekcyjne, zajęcia z fizjoterapeutą lub indywidualny program rehabilitacyjny.
Inne objawy, które powinny zaniepokoić rodziców
Nie tylko stopy i kolana wymagają uwagi. Do ortopedy warto zgłosić się także, gdy dziecko:
- utyka lub kuleje, nawet bez urazu,
- ma widoczną różnicę w długości nóg,
- często potyka się lub unika aktywności fizycznej,
- skarży się na ból stawów po wysiłku,
- nosi nierównomiernie zużyte obuwie.
Takie objawy mogą wskazywać na zaburzenia osi kończyn, asymetrię miednicy lub wady kręgosłupa.
Jak przebiega badanie ortopedyczne dziecka?
Podczas wizyty ortopeda przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący przebiegu rozwoju dziecka, aktywności fizycznej, urazów i ewentualnych dolegliwości bólowych. Następnie ocenia postawę ciała w pozycji stojącej, podczas chodu i biegu, bada symetrię kończyn oraz zakres ruchu w stawach.
W razie potrzeby zlecane są badania obrazowe, np. USG, RTG lub podoskopia komputerowa. Na tej podstawie lekarz może zalecić obserwację, terapię ruchową lub zaopatrzenie ortopedyczne.
Leczenie i profilaktyka – jak wspierać rozwój dziecka?
Leczenie wad postawy i deformacji kończyn opiera się głównie na terapii ruchowej i profilaktyce. Ortopeda często współpracuje z fizjoterapeutą, który prowadzi ćwiczenia wzmacniające mięśnie posturalne i stabilizujące.
Dodatkowo zaleca się:
- regularną aktywność fizyczną – pływanie, taniec, gimnastykę,
- kontrolę masy ciała,
- ergonomiczne miejsce do nauki,
- odpowiednie obuwie i plecak,
- regularne kontrole postawy co 6–12 miesięcy.
Ważne, by nie odkładać wizyty – im wcześniej rozpoczęta terapia, tym większe szanse na trwałe skorygowanie nieprawidłowości.
Podsumowanie
Nie każde płaskostopie, koślawość kolan czy garbienie się oznacza wadę wymagającą leczenia, ale każde z tych zjawisk warto monitorować. Wczesna diagnostyka pozwala zapobiec trwałym deformacjom i bólowi w dorosłym życiu. Regularna profilaktyka, ruch i konsultacje ze specjalistą, takim jak ortopeda dziecięcy w Gdańsku, to najlepsza inwestycja w zdrowy rozwój dziecka – jego postawę, sprawność i komfort życia w przyszłości.