Człowiek postrzega świat zmysłami: dotykiem, wzrokiem, słuchem, węchem, smakiem, ale także przedsionkowym nazywanym także zmysłem równowagi, odpowiadającym za czucie ciała w przestrzeni i zmysłem proprioceptywnym określanym też jako czucie głębokie z więzadeł, mięśni, ścięgien. Wszystkie te zmysły współpracują ze sobą przy wykonywaniu przez człowieka różnych czynności. Jeśli nasz organizm odbiera i przetwarza informacje w sposób właściwy, to znaczy, że proces integracji sensorycznej zachodzi prawidłowo i dzięki temu potrafimy w prawidłowy sposób ocenić sytuację i na nią zareagować.
Terapia integracji sensorycznej
Inaczej jest w sytuacji zaburzeń odbioru bodźców i odpowiedniego ich przetwarzania. Mówimy wtedy, że dochodzi do zaburzeń integracji sensorycznej, czyli mózg nie potrafi prawidłowo odebrać od zmysłów informacji i na nią odpowiednio zareagować. Mózg nie porządkuje w sposób prawidłowy informacji, co może skutkować niemożnością funkcjonowania człowieka w społeczeństwie, właściwego reagowania, celowego działania, dokonywania selekcji informacji, odwołując się do posiadanych już doświadczeń. Integracja sensoryczna dokonuje się poza świadomością człowieka, a więc nie ma on na nią wpływu. Terapia integracji sensorycznej opiera się na założeniu, że mózg ma zdolność uczenia się, naprawy, co w konsekwencji będzie prowadziło do tego, że nauczy się prawidłowo zarządzać bodźcami. Terapia sensoryczna opiera się na tych możliwościach ludzkiego mózgu.
Za pomocą ćwiczeń oraz pomocy sensorycznych, różnych działań dziecko pracuje nad likwidacją zdiagnozowanego problemu, zgodnie z jego możliwościami, stanem psychicznym i fizycznym. Celem terapii jest poprawienie funkcjonowania dziecka w otaczającym go świecie. Spotkania odbywają się najczęściej dwa razy w tygodniu po około 60 minut, a efekty są dostrzegalne po około 8 tygodniach.
Przed podjęciem terapii diagnozuje się poziom funkcjonowania zmysłów sensorycznych, przeprowadza się wywiad z rodzicami i uzyskuje się wiedzę z kwestionariusza. Potem rozpoczyna się terapia, która może dotyczyć nawet bardzo małych dzieci. Zaburzenia integracji sensorycznej nie znikną, a z czasem, a szczególnie w okresie szkolnym coraz bardziej się uwidaczniają. Pojawiają się problemy z właściwych funkcjonowanie dziecka w szkole, trudności w nauce. Im szybciej dziecko podejmie terapię, tym lepsze będą jej efekty.
Jak wykorzystać w terapii zabawki i pomoce sensoryczne?
Zabawki i pomoce sensoryczne to kluczowy element w pracy terapeuty. Dzięki niemu można prawidłowo ocenić lateralizację, poziom integracji bodźców i reakcji na nie dziecka. Zajęcia muszą być na tyle atrakcyjne, aby dziecko zechciało podąć trud pracy nad zaburzonymi umiejętnościami. Temu służą pomoce, które są zabawkami atrakcyjnymi. Polecaną pomocą jest platforma terapeutyczna, służąca stymulacji przedsionkowej i wzmacniania koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dostarcza dziecku bodźców w sposób bierny, bez jego aktywności, bądź w sposób czynny, wykorzystując ciekawość i aktywność dziecka. Można na niej wykonywać ćwiczenia w różnych pozycjach: leżąc na plecach lub w pozycji stojącej. Platforma wykonuje ruchy do przodu i tyłu oraz na boki. Wieszając ją na dwa zaczepy ruch odbywa się w płaszczyźnie podłoża. Natomiast przy zawieszeniu jednozaczepowym uzyskać można ruch wahadłowy lub obrotowy. Kolejną pomocą jest zabawka motoryczna- kółka zębate, składająca się z 13 drewnianych części, które trzeba dopasować, albo układać dowolnie, aby zadziałał mechanizm kół zębatych i wprawił zabawkę w ruch. Rozwija ona precyzję nadgarstka i palców, pobudza wyobraźnię, kształtuje kreatywność i zdolność manipulacji poprzez rozwój wrażliwych palców. Kształtuje także świadomość kolorów i kształtów. Wąż sensoryczny uszyty z 6 segmentów pozwala się nim owijać, chodzić po nim. Służy pobudzaniu receptorów w rękach.
Natomiast ringo sensoryczne służy do ćwiczeń mięśni dłoni i przedramienia. Półkule sensoryczne stosowane jest do ćwiczeń równowagi, korekcji postawy. Pobudza krążenie krwi, receptory czucia, a poza tym leczy płaskostopie i zmniejsza napięcie mięśni.
W terapii integracji sensorycznej zasadniczą rolę pełnią zabawki i pomoce sensoryczne.