Zaćma to choroba oczu, która rozwija się powoli, stopniowo pogarszając jakość widzenia. Choć często kojarzona jest z naturalnym procesem starzenia się, może dotyczyć osób w różnym wieku. Nieleczona, prowadzi do znacznego upośledzenia wzroku, a nawet ślepoty. W artykule wyjaśniamy, czym jest zaćma, kto jest najbardziej narażony, jakie są pierwsze objawy, jak wygląda diagnostyka i leczenie zaćmy, kto może zostać zakwalifikowany do zabiegu oraz ile kosztuje operacja usunięcia zmętniałej soczewki.
Czym jest zaćma i jak powstaje?
Zaćma (katarakta) to schorzenie polegające na zmętnieniu soczewki oka, która w warunkach prawidłowych jest przejrzysta i elastyczna. Soczewka odpowiada za załamywanie światła i ogniskowanie obrazu na siatkówce. Gdy traci swoją przejrzystość, światło nie dociera prawidłowo do siatkówki, co skutkuje stopniowym pogorszeniem widzenia.
Zmętnienie soczewki może być częściowe lub całkowite, a jego tempo rozwoju zależy od rodzaju zaćmy i indywidualnych predyspozycji pacjenta. Choroba może mieć charakter wrodzony, pourazowy, wtórny (np. po innych operacjach okulistycznych), ale najczęściej występuje jako forma starcza – związana z procesem naturalnego starzenia się organizmu.
Kto najczęściej choruje na zaćmę?
Zaćma występuje głównie u osób starszych – szacuje się, że po 60. roku życia ryzyko jej rozwoju gwałtownie rośnie. Choroba może jednak dotyczyć także osób młodszych, szczególnie gdy występują dodatkowe czynniki ryzyka, takie jak:
- cukrzyca,
- nadciśnienie tętnicze,
- długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV,
- urazy mechaniczne oka,
- przyjmowanie leków steroidowych,
- palenie tytoniu,
- uwarunkowania genetyczne.
W niektórych przypadkach zaćma może rozwijać się także jako powikłanie innych chorób oczu lub po wcześniejszych operacjach okulistycznych.
Jak zmienia się widzenie przy zaćmie?
Początkowo objawy zaćmy są subtelne i mogą być łatwo przeoczone lub przypisywane zmęczeniu oczu. Z czasem jednak pacjent zauważa wyraźne zmiany:
- rozmycie obrazu, zamglenie widzenia,
- spadek kontrastu i postrzegania kolorów (barwy stają się wyblakłe),
- olśnienia – np. silne światło słoneczne lub reflektory przeszkadzają w widzeniu,
- trudności z czytaniem drobnego druku,
- częsta potrzeba zmiany okularów,
- pogorszenie widzenia w nocy,
- widzenie przez „brudną szybę” lub „mgłę”.
Charakterystyczne jest również to, że zaćma rozwija się asymetrycznie – jedno oko może widzieć znacznie gorzej niż drugie, co często skłania pacjenta do wizyty u okulisty.
Jak rozpoznać pierwsze objawy i kiedy udać się do lekarza?
Zaćma nie boli i nie powoduje nagłych dolegliwości, dlatego łatwo ją zbagatelizować. Warto jednak reagować na wszelkie niepokojące zmiany w widzeniu – zwłaszcza, gdy nie poprawia ich zmiana okularów lub wypoczynek.
Do okulisty należy zgłosić się, gdy:
- obraz staje się zamazany mimo nowych szkieł korekcyjnych,
- przeszkadza światło słoneczne lub nocne reflektory,
- pojawiają się trudności w widzeniu z bliska lub daleka,
- kolory wydają się mniej intensywne,
- występuje spadek ostrości w jednym oku.
Wczesna diagnostyka pozwala nie tylko potwierdzić obecność zaćmy, ale też ocenić jej zaawansowanie i dobrać odpowiedni moment do przeprowadzenia zabiegu.
Jak wygląda leczenie zaćmy?
Jedyną skuteczną metodą leczenia zaćmy jest operacja chirurgiczna polegająca na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną soczewką wewnątrzgałkową. Zabieg wykonywany jest w trybie ambulatoryjnym, trwa kilkanaście minut i nie wymaga hospitalizacji.
Obecnie standardem jest metoda fakoemulsyfikacji – polega ona na rozbiciu soczewki ultradźwiękami i jej odessaniu, a następnie wszczepieniu nowej soczewki. Efekty zabiegu są widoczne niemal natychmiast – ostrość wzroku poprawia się już po kilku godzinach, a pełna stabilizacja następuje w ciągu kilku dni.
Kto może zostać zakwalifikowany do zabiegu?
Do zabiegu kwalifikuje się każda osoba, u której stwierdzono zaćmę wpływającą na jakość życia i codzienne funkcjonowanie. Nie ma górnej granicy wieku – operacje wykonuje się zarówno u osób młodszych, jak i u seniorów. Przeciwwskazaniem mogą być jedynie poważne choroby ogólne, stany zapalne oka lub brak współpracy pacjenta.
Decyzję o zakwalifikowaniu podejmuje okulista po dokładnym badaniu oraz analizie wyników – m.in. ostrości wzroku, stanu rogówki, ciśnienia wewnątrzgałkowego i dna oka.
Jak wygląda rekonwalescencja po zabiegu?
Po zabiegu pacjent może wrócić do domu jeszcze tego samego dnia. Przez kilka dni należy stosować krople przeciwzapalne i unikać wysiłku fizycznego. Zaleca się również unikanie dotykania oka, korzystania z basenu oraz narażania oka na kurz i dym. W ciągu kilku dni ostrość wzroku znacząco się poprawia, choć pełne ustabilizowanie może potrwać 2–4 tygodnie.
Ważne są kontrole okulistyczne – zazwyczaj pierwsza odbywa się dzień po zabiegu, kolejne po tygodniu i miesiącu. Powikłania są rzadkie, a większość pacjentów wraca do pełnej aktywności już po kilku dniach.
Gdzie można wykonać zabieg i ile kosztuje leczenie zaćmy?
Operację zaćmy można wykonać zarówno w ramach NFZ, jak i prywatnie. W przypadku świadczeń publicznych czas oczekiwania może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy. W prywatnych klinikach zabieg wykonywany jest niemal natychmiast, a pacjent ma możliwość wyboru soczewki.
Koszt zabiegu prywatnego zależy od rodzaju soczewki i renomy placówki. Standardowa operacja to wydatek rzędu 3000–5000 zł za jedno oko. Soczewki premium (np. progresywne, toryczne) mogą podnieść cenę do 7000–9000 zł. Warto pamiętać, że leczenie zaćmy prywatnie często obejmuje także opiekę pozabiegową i dodatkowe badania.
Podsumowanie
Zaćma to choroba, która rozwija się stopniowo, pogarszając jakość widzenia i utrudniając codzienne funkcjonowanie. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie pierwszych objawów i wczesna konsultacja okulistyczna. Nowoczesne metody chirurgiczne pozwalają na bezpieczne i skuteczne leczenie zaćmy, przynosząc pacjentom poprawę wzroku i komfort życia. Nie warto zwlekać – operacja to inwestycja w jakość widzenia na długie lata.